پژوهش حاضر با بهره‌‌‌‌گیری از رهیافت‌‌‌‌های انسان‌‌‌‌شناختی و روش توصیفی‌تحلیلی، ویژگی‌‌‌‌های معماری تزیینی و تحلیل نقش‌مایه‌‌‌‌های خانۀ حاج‌مهدی سلطان واقع در بخش دابودشت شهرستان آمل را بیان کرده است. یافته‌‌‌‌ها و مواد این مطالعه براساس مطالعات میدانی و کتابخانه‌‌ای گردآوری شده و هدف از نگارش آن شناخت مفاهیم و مضامین نمادین نقش‌مایه‌‌‌‌های تزیینی به‌کار‌ رفته در این خانه است. پرسش اساسی تحقیق حاضر این است: با توجه‌ به پایگاه اجتماعی حاج‌مهدی سلطان به‌عنوان فردی نظامی در اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول، چه ارتباطی میان مفاهیم نقوش ایجادشده در فضاهای گوناگون خانه با روحیات و باورهای شخصی و جایگاه شغلی وی وجود داشته است؟
نتایج این پژوهش که براساس دو رهیافت درون‌‌‌‌نگر و برون‌‌‌‌نگر تفسیر و تحلیل شده‌‌‌‌ است، نشان می‌‌‌‌دهند الگوی حاکم بر معماری تزیینی این خانه کاملاً از نقش‌مایه‌‌‌‌های مذهبی سقانفارهای (سقاتالار) عصر قاجار در منطقه تأثیر پذیرفته است و شباهت‌‌‌‌های آشکاری بین موتیف‌‌های تزیینی این دو بنای آیینی و مسکونی دیده می‌‌‌‌شود. همانندی نقش‌مایه‌‌‌‌های این دو گونۀ متفاوت از بناها که پیوندی ناگسستنی با مفاهیم مذهبی دارد، نشان می‌‌‌‌دهد حاج‌مهدی سلطان با وجود اشتغال در امور نظامی، روحیات مذهبی نیز داشته است. گفت‌وگوی شخصی با دکترامیری، یکی از نوادگان حاج‌مهدی سلطان، نیز مؤید این امر است. افزون‌براین، استفاده از نقوش گیاهی، هندسی، موتیف‌‌‌‌های پیکره‌‌‌‌ای، صحنه‌‌‌‌های شکار و فرشتگان خیر و شّر نشانگر تمایل مالک بنا به مفاهیم فرازمینی و فرامادی است.